مقایسه نظام آموزشی و مراکز علمی آل‌بویه و سلجوقیان

مراکز علمی به جهت آن که زمینه رشد علم و تربیت دانشمندان را فراهم می‌آورند، همواره از جایگاه والایی برخوردار بوده‌اند و یکی از دستاوردهای مهم فرهنگ و تمدن محسوب می‌شوند. موضوع این پژوهش، مقایسه نظام‌های آموزشی و مراکز علمی آل بویه و سلجوقیان از منظر میزان اثربخشی و تساهل و تعصب مذهبی آنان است. در این تحقیق، ضمن بررسی مؤلفه‌های اساسی نظام آموزشی در این دو ساختار حکومتی، به واکاوی میزان اثرگذاری تساهل یا تعصب مذهبی این دو خاندان به شکل‌گیری و توسعه مراکز علمی و محصول نظام آموزشی در این دوره، پرداخته می‌شود. حاکمان‌ آل بویه با سایر ادیان و مذاهب با تساهل برخورد می‌کردند، اما حاکمان سلجوقی رفتاری متعصبانه داشته و به تقویت مذهب شافعی و حنفی می‌پرداختند. این تنوع سیاست مذهبی بر مراکز علمی از قبیل مساجد، خانقاه‌ها، رصدخانه‌ها، کتابخانه‌ها، بیمارستان‌ها، دارالعلم‌ها و مدارس، همچنین بر نظام آموزشی این مراکز از قبیل متون آموزشی، گزینش استادان و شاگردان اثرگذار بوده است.